Hukukumuzda tıbbi müdahale kavramının doğrudan bir tanımı yapılmamışsa da
doktrinde içtihatlar ve yönetmelikler doğrultusunda çeşitli tanımlamalar yapılmıştır.
Bizim de katıldığımız Gökcan 1 tanımına göre tıbbi müdahale, bir hastanın hastalığını,
fiziksel özrünü tedavi etmesi, hastalıktan korunması için yetkili kişi tarafından yapılan
müdahalelerdir.
Estetik tıbbi müdahaleler ise yaygın olarak kişinin doğuştan sahip olduğu veya
sonradan ortaya çıkan ve dış görünüşünden rahatsız olmasına neden olan her türlü
görüntü bozukluğunun düzeltilmesi amacıyla yapılan müdahalelerdir. 2
Estetik tıbbi müdahaleleri; tedavi amaçlı estetik müdahaleler ve salt güzellik amacı
taşıyan estetik müdahaleler olarak sınıflandırabiliriz. Yazımızda ele almak istediğimiz
konu ise salt güzellik amaçlı estetik tıbbi müdahalelerdir.
Salt güzellik amacı taşıyan tıbbi müdahaleler; hastanın estetik ve psikolojik
gereksinimini karşılamak amacıyla hekim tarafından hastanın bedenine yapılan
müdahaleler neticesinde şekil değişikliğinin ortaya çıkarılmasıdır.
Estetik amaçlı tıbbi müdahalelerin hukuka uygun olması için; müdahalenin hekim
tarafından yapılması, tıbbi müdahaleyi esas alan bir zorunluluğun olması veya
psikolojik bir gerekliliğin olması son olarak da aydınlatma yükümlülüğünün yerine
getirilerek bu çerçevede rızanın alınmış olması gerekir.
Hekimin hastaya oldukça detaylı bir aydınlatma yapması gerekmektedir. Hekimin
yapılacak işlemin sonucunu, hastanın beklentisini ve oluşabilecek tüm
komplikasyonları anlatması bunların akabinde onam/rıza almalıdır. Hekim işlem
sırasında risk oluşturacak tüm olasılıkları aktarmalı zira hasta olasılıkları
öğrendiğinde müdahaleye rıza göstermeyebilecektir. Ki hasta burada hekimin yaptığı
aydınlatma kapsamında hem müdahaleye hem de hekimin taahhüt ettiği sonuca rıza
göstermektedir. Hastanın vereceği rıza burada hekimi hem hukuki hem de cezai
olarak koruyarak müdahaleyi hukuka uygun bir hale getirecektir. Ancak belirtmek
isteriz ki yapılacak işlemin büyük bir zarar getirme ihtimali bulunması yahut yüksek
risk içermesi durumunda hekimin müdahaleden kaçınması gerekmektedir. Bu
durumda hastanın müdahaleye rıza vermiş olması hekimin sorumluluğunu ortadan
kaldırmayacaktır.
Uygulamada sıkça üzerinde durulan ikinci husus ise hasta ve hekim arasındaki
sözleşmenin niteliğidir. Genel olarak güzelleşme amaçlı estetik tıbbi müdahalelerde
hekim ile hasta arasındaki sözleşme eser sözleşmesi kabul edilmektedir. Yargıtay da
ağırlıklı olarak hekimin uyguladığı estetik müdahaleleri eser sözleşmesi olarak kabul
etmiştir.
1 Hasan Tahsin Gökcan, Anayasa Mahkemesi başkanvekili
2 Serenay AĞIN, Estetik Tıbbi Müdahalelerin Hukuki Nitelendirmesi ve Hekimin Özel Hukuk
Sorumluluğu, İzmir Barosu Dergisi, Yıl 86, Sayı 3, Eylül 2021, s.155
Eser sözleşmesi Türk Borçlar Kanunu'nun 470. Maddesinde düzenlenmiştir. Eser
sözleşmesinin unsurları eserin ortaya konulması, anlaşma ve bu işin bedelidir. Eser
sözleşmesi herhangi bir şekle tabi değildir, karşılıklı ve birbirine uygun, açık veya
örtülü irade açıklamasıyla ortaya konulur. Eser sözleşmesinde hekim, hastaya tedavi
sonucunda taahhüt ettiği sonucu ortaya koymalıdır. Yapılan müdahaleler neticesinde
oluşan zarardan hekimin sorumlu olup olmayacağı eser sözleşmesi hükümlerine göre
belirlenecektir.
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 24.04.2022 Tarihli 2021/2706 E. 2022/2509 K. Sayılı
Kararında bahsettiğimiz konu "Taraflar arasında imzalanan sözleşme ile davacıya
estetik müdahalelerde bulunulması kararlaştırılmıştır. Bu sözleşme niteliği itibariyle
hekim ile hasta arasında tedaviye ilişkin sözleşmeden farklı olduğu bu itibarla eser
sözleşmesi hükümlerinin uygulanması gerektiği anlaşılmaktadır. Eser sözleşmesini
düzenleyen BK'nın 355. maddesi uyarınca yüklenicinin edimi bir eser meydana
getirmeyi, iş sahibinin edimi ise, karşılığında bedel ödemeyi üstlenmesidir. Eser
sözleşmesinin niteliği gereği yüklenici sonucu garanti etmektedir. Davacı meme
protez, büyütme ve dikleştirme, karın, yüz, kol, bacak germe, yağ aldırma, göz
kapağı, burun ve genital bölge estetiği gayesiyle yani estetik amaçla davalıya
başvurmuş olduğuna göre, estetik ameliyat yapılmak suretiyle istenilen ve
kararlaştırılan amaca uygun güzel bir görünüm sağlanması ve sürecin sağlıklı bir
şekilde neticelendirilmesi hususlarının taraflar arasındaki eser sözleşmesinin konusu
olduğu açıktır. Burada sözleşme yapılmasının nedeni belli bir sonucun ortaya
çıkmasıdır. Eser yüklenicinin sanat ve becerisini gerektiren bir emek sarfı ile
gerçekleşen sonuç olup, yüklenici eseri iş sahibinin yararına olacak şekilde ve ona
hiçbir zarar vermeden meydana getirmek yükümlülüğü altındadır. Diğer yandan
yüklenici olan hekimin edimini sadakat ve özenle ifa etmek yükümlülüğü
bulunmaktadır. Yüklenicinin özen borcundan doğan sorumluluğunda benzer
alanlardaki işleri üstlenen basiretli bir yüklenicinin göstermesi gereken mesleki ve
teknik kuralların esas alınacağı da açıklanmıştır. Yine eser sözleşmesinin niteliği
gereği yüklenici sonucu garanti etmiş sayılmalıdır. Komplikasyonlarda ise aydınlatma
yükümlülüğü ve komplikasyon yönetiminin doğru yapılması yine yüklenicinin
sorumluluğundadır." şeklindeki açıklanmıştır.
Yapılan tıbbi müdahalenin hukuki niteliğine göre oluşan bir komplikasyon, zarar veya
ayıp sonucunda hekimin sorumluluğuna gidilecektir. Bu durumda hasta, tazminat
taleplerinde bulunabileceği gibi Türk Borçlar Kanunu’nun 475. Maddesindeki seçimlik
haklarını da kullanabilecektir.
TBK 475 “Eserdeki ayıp sebebiyle yüklenicinin sorumlu olduğu hâllerde işsahibi,
aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:
1. Eser işsahibinin kullanamayacağı veya hakkaniyet gereği kabule zorlanamayacağı
ölçüde ayıplı ya da sözleşme hükümlerine aynı ölçüde aykırı olursa sözleşmeden
dönme.
2. Eseri alıkoyup ayıp oranında bedelden indirim isteme.
3. Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları yükleniciye ait olmak
üzere, eserin ücretsiz onarılmasını isteme.
İş sahibinin genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı saklıdır. Eser, iş sahibinin
taşınmazı üzerinde yapılmış olup, sökülüp kaldırılması aşırı zarar doğuracaksa iş
sahibi, sözleşmeden dönme hakkını kullanamaz.” şeklindedir. Uygulamada genellikle
hastalar bu seçimlik haklardan eserin bedelsiz onarılmasını ve tazminat haklarını
kullanmaktadır.
Hastanın genel hükümlere göre talep edebileceği tazminat talepleri maddi ve manevi
tazminatlardır. Manevi tazminat ise kişinin olaydan dolayı duyduğu acı, elem ve
üzüntüsünün karşılığı olarak verilecek uygun miktarda bir tazminat tutarıdır.
Hastanın ölümü halinde ise; cenaze giderleri, destekten yoksun kalma ve ölümden
önceki tedavi masrafları ile çalışma gücünün kaybı şeklindeki maddi tazminat
kalemleri talep edilebilecektir. Bedensel zarar halinde; tedavi giderleri, kazanç kaybı,
çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar, ekonomik
geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar talep edilecektir.
Eser sözleşmesi kapsamında hasta dava yoluna gidecekse görevli mahkeme tüketici
mahkemeleri olacaktır. Ayrıca eser sözleşmesi hükümlerine dayanılarak açılacak
davalarda tüketici uyuşmazlıklarının zorunlu arabuluculuk yoluna tabi olduğunu
hatırlatırız.
Önemle belirtmek isteriz ki özel sağlık kuruluşlarında ve devlet hastanelerinde
yapılan estetik tıbbi müdahalelerin hukuki boyutları farklılık göstermekte olup biri özel
hukuk hükümlerine tabi iken biri idare hukuku hükümlerine tabidir.
Yazımızda genel bir bilgilendirme yapmak amaçlanmış olup hukuki nitelendirmenin
somut olaya göre yapılması için avukatınızdan danışmanlık almanız önerilir.
Bilgilendirmenin de faydalı olmasını umuyoruz.
Av. Fatma Nurşan OFLUOĞLU & Av. Havva KÜLÜĞ / AVRUPAPRESS
News
