TİROİD HASTALARINDA BESLENME
Tiroid hormon bozukluğu ülkemizde sık
görülen bir hastalıktır. Tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına neden
olabilmektedir. Anne karnından itibaren fetüsün iyot ihtiyacına dikkat
edilmelidir. Eksiklik olduğu takdirde eğer tedavi edilmezse zeka geriliği,
prematüre doğum, preeklampsi, ablosya plesanta, geri dönüşü olmayan santral
sinir sistemi bozuklukları görülebilmektedir. Bu ayki yazımda büyük önemi olan
tiroid hormonlarını, tiroid bezinin bozulmasıyla meydana gelen hastalıkları ve
beslenme tedavilerinde hangi önerilere uymamız gerektiğinden bahsedeceğim.
Tiroid hormonlarının üretilmesi, salınması ve
depolanması tiroid bezinin görevidir. Bu hormonlar kasların düzgün çalışmasında,
enerji dengesinin sağlanmasında ve vücut ısısının kontrolünde önemli bir yere
sahiptir. Kadınların doğum yapması ve menopoz süreçlerindeki hormonal
değişiklikler erkeklere oranla daha çok tiroid rahatsızlıklarına
yakalanmalarına neden olmaktadır.
T3 ve T4 içlerinde iyot bulunan tiroid
hormonlarıdır. TSH ise tiroid hormonlarını düzenleyen bir hormondur. Günlük
iyot ihtiyacı karşılanmadığında eksiklikler görülmektedir. WHO‘nun verilerine
göre günlük iyot ihtiyacımızı karşılayacak tuz miktarı 5 gramdır.
Tiroid hormonları testis, akciğer, dalak,
retina, beyin gibi bazı dokuların aktivitesi hariç diğer dokularda
metabolizmayı arttırmaktadır. Vücudumuzda protein sentezi arttığı için de
büyüme ve gelişmede de artış görülecektir. Tiroid hormonlarının fazla çalışması
proteinlerin yıkımının yapımının önüne geçmesine ve kas kayıplarına sebep
olmaktadır. Ayrıca albuminlerin de yıkımı arttığından bireylerde hafif hipoalbuminemi
de olabilmektedir. İç salgı bezlerinin aktivitesinde de artmalar yaşanacaktır.
Tiroid hormonlarından olan T3 hormonu
glikozun vücutta yapımı, emilimi ve kullanımında görev almaktadır. Fazla
salgılanması durumunda kandaki glikoz miktarı arttığından insülin ihtiyacı
gereğinden fazla olacaktır bu da ileride diyabet riskini açığa çıkarmaktadır. Yapılan
çalışmalara göre obez bireylerde T3 ve T4 hormonları normal seviyede olmasına
karşın TSH seviyelerinde artış görülmektedir. Bu da BKİ’nin arttığı durumlarda
TSH’nin de artabileceğini bizlere göstermektedir.
Lipid metabolizması üzerinde tiroid
hormonlarının işlevi bulunmaktadır. Karbonhidrat ve protein metabolizmasında
olduğu gibi lipidlerin yapım ve yıkımında da tiroid hormonları görevlidir.
Fazla salgılanması lipidlerin vücuttaki depolarının azalmasına, serum
lipidlerinde düşmelerin yaşanmasına neden olmaktadır. LDL kolestrolu düşer. Yağ
dokularında bulunan yağların parçalanmasıyla kana geçiş sağlanır ve kan yağ
asitleri yükselir.
Tiroid hormonlarının fazlalığının uzun
süre devam ettiği durumlarda kemiklerde kalsiyum eksikliği yaşanabilmektedir.
Tiroid bezinden aşırı T3 ve T4 salınması
durumuna hipertiroidi, TSH seviyelerinin yüksek T3 ve T4 değerlerinin düşük
olma durumuna hipotiroidi, vücudun bağışıklık sisteminin tiroid bezlerini
yabancı madde olarak görüp onu yavaş yavaş tahrip etmesine hashimoto tiroidi,
bağışıklık sisteminin tiroid bezlerini aşırı uyarıp salgıların artmasına neden
olan hastalığa ise graves hastalığı denmektedir.
Hipertiroidinin tedavisi aksatılmamalıdır.
Menopoza giren kadınlarda kemik kırığı, osteoporoz, kalp yetmezliği, kan
basıncında artış, ritim bozukluğu yaşanmaktadır.
Hipotiroidi tedavisinde ilaç kullanılması
önemlidir çünkü tahrip olan bezlerden bir daha hormon salgılanması
olmamaktadır. Bu yüzden hormonların vücuda dışarıdan verilmesi gerekmektedir.
Hipotiroidi kalbi etkileyen önemli bir durumdur. İleriki zamanlarda kişide
artmış damar sertliği; düşük kalp atım hızı; LDL, total kolestrol ve
trigliserit düzeylerinde artış; kalp zarında sıvı toplanması; normalden yüksek
kan basıncı ve kalp yetmezliği ihtimalleri açığa çıkmaktadır.
Tiroid hastalıklarında ilaç tedavilerinin
yanında beslenme tedavisi de önemli bir yer tutmaktadır. Aslında tam olarak
kesin belirlenmiş bir tedavi metodu yoktur fakat tiroid hormonu bozuklukları
ile meydana gelen diğer hastalıkların tedavisini sağlamak tiroid hormon
seviyelerinin normale döndüğünü bizlere göstermektedir. Tiroid ile beraber daha
çok metabolik sendrom dediğimiz durumla karşılaşırız. Bu hastalığın içinde
koroner arter hastalığı, dislipidemi, hipertansiyon, glukoz intoleransı ve abdominal
obezite yer almaktadır. Zincirleme birbirlerini tetiklemektedirler. Bu sebeple
metabolik sendromun oluşturduğu komplikasyonları tedavi etmek şu an için daha
etkili olacaktır.
Hipertiroidi olanlar deniz tuzunu
kullanmamalıdırlar. Deiyonize tuz tercih etmelilerdir. İyot içeren takviye
gıdalar, hazır soslar ve deniz ürünleri dikkat edilerek kullanılmalıdır.
Hipotiroidli hastaların iyotlu tuz kullanmalarında bir sakınca yoktur. A
vitamini, demir, selenyum ve çinkonun diyetteki miktarları kontrol edilmelidir.
Kişilerde ağırlık kaybı yaşanması; karbonhidrat, protein ve yağ miktarlarının beslenme
programında dengeli dağılması; fiziksel aktivitenin biraz daha arttırılması ve
bol su tüketimi şu an için uygulanan ve sonuç görülen bir tedavi yöntemidir.
Guatrojenik besinler vücutta yıkıma
uğradıklarında tiroid sentezinde iyotun kullanılmasını engellerler. Bu nedenle
hamile ve emziren anneler gibi iyot ihtiyacı fazla olan bireylerin, hipotiroidi
gibi vücudunda yetersiz iyot bulunan kişilerin guatrojenik besinlere dikkat
edip kullanımını kısıtlamalı hatta duruma göre hiç tüketmemelidirler. Brokoli,
mısır, şeftali, çin lahanası, karnabahar, çilek, tatlı patates, soya sütü,
tofu, soya fasulyesi, kara lahana, turp, ıspanak, yer fıstığı, lahana, şalgam,
armut, çam fıstığı, badem, brüksel lahanası, böğürtlen guatrojenik besinlere
örnektir. Lahana ve ıspanağın önce haşlanıp sonra dondurularak ağartılmasıyla
guatrojenin etkisi hafiflemektedir. Sebzeleri pişirerek tüketmek de etkiyi
azaltan bir diğer uygulamadır. Selenyum ve iyot içeren besinlerin tüketimi,
guatrojenin tiroid hormonu sentezinde iyodun kullanımının engellenmesini önler.
Peynir, ay çekirdeği, balık, et, pişmiş fasulye, tofu selenyum bakımından
zengin besinlerdir.
Kişide yukarıdaki belirtiler görülüyorsa
ya da doktor tarafından tiroid bozukluğu teşhisi konulmuşsa bir diyetisyene
giderek kendisine özel beslenme programı uygulanmalıdır. Çünkü kişinin yaşı,
cinsiyeti, boyu, kilosu, yaşadığı çevre vb. birçok çevresel ve fiziksel faktör
beslenme programını etkilemektedir. Doktor ve diyetisyenin iş birliği içerisinde
uzun vadede bir program uygulanmalıdır.
Online diyet hizmetimden yararlanmak için bana whatsApp, instagram veya mail yoluyla ulaşabilirsiniz.
whatsApp : +90 534 305 17 54
instagram: https://www.instagram.com/dyt.aysenurrabiaonen/?hl=tr
e-mail: rabia_onen@windowslive.com
DİYETİSYEN AYŞENUR RABİA ÖNEN
News
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.